De Nederlandse versie staat onder de Engelse versie

Meet Victor Morris, a 73-year-old Guna elder living on Cayo Hollandaise in the San Blas Islands. He’s worried because he thinks everything here is about money these days. It’s not just about coins and notes; it changes the way we think and takes control of our minds. Imagine arriving at the paradisiacal San Blas Islands, surrounded by crystal clear waters and white sandy beaches. But beneath this idyllic surface lies an intriguing story of the Guna people, who are trying to find a delicate balance between preserving their age-old traditions and the impact of growing tourism.

The Guna people, residents of Guna Yala, also known as the San Blas Islands, cherish a deep-rooted Guna culture intertwined with age-old traditions and the art of molas. Victor points to a growing cultural tension in Guna Yala, where traditional values and practices clash with external influences from tourism and climate change. Also, Mola Lisa, a 62-year-old Guna- “Omeggid”, which in their language means “like a woman” because she was born as a boy. She emphasises that the Guna Yala region is undergoing significant changes. “Our unique traditions and rich culture are in danger of fading,” she says. Interestingly, Mola Lisa challenged the perception that tourism itself causes negative changes, claiming that it is the internal behaviour of the community that needs attention.

We’ve recently seen some interesting changes on Cayo Hollandaise ourselves. When we sailed there again two weeks later, it looked different. The Gunas had burned plants to widen the paths to the restaurant and placed hammocks between the palm trees for which you have to pay. In addition, a small nearby island now charges $3 for anyone who wants to set foot on its shore. It is clear that big changes are taking place in this beautiful place.

Mola Lisa explains the crucial role of “Sailas” leaders, who have power in both politics and religion. These wise men visit the communities to share cultural wisdom with the younger generation. Sailas not only protect cultural heritage but also effectively act as protectors of our identity. By singing old mythical and spiritual songs, history is told to the community and in this way, they contribute to keeping history and traditions alive. Tourists are not welcome during these ceremonies. Although men usually hold official positions, it is women who make crucial decisions and manage the money. In a traditional Guna wedding, it is customary for the men to move in with the woman’s family after marriage.

The most important changes in life, birth, maturation and death, are marked by special mythical and spiritual songs. There are two essential ceremonies, both dedicated to the girls. The first, the “inna tunsikkalet”, occurs when the girl has her first menstrual period. During this time, the mother and other women from the village will wash her with seawater. The girl is painted completely black with jagua juice to protect against evil spirits, and her hair is cut off. The second puberty ceremony is “the inna-suit”, where the community celebrates the girl’s transition to womanhood. These rituals are usually followed by days and nights of spiritual songs, dancing, feasting and drinking and last from one to several nights. “When girls stay outside the village, for example, because of school, they must return to their village for this ceremony. If they fail to do so, the family risks a fine of USD 500,” Mola Lisa explains.

When a death occurs, a deep hole is carefully dug into where two sturdy sticks are placed. The ritual involves carefully wrapping the body with a special cloth, after which it is placed in an honourable hammock. This hammock is hung respectfully between the two sturdy sticks, symbolising the connection between the earth and the spiritual world.

Mola Lisa’s mother noticed that her son was different and unique, and in their culture, they are not surprised if a boy wanted to be a girl. They are welcome because the women are the guardians of tradition and pass on their knowledge to the younger generation. At the age of six, she learned all about the making and spiritual significance of molas, unique traditional garments worn by Guna women. These intricate textiles, decorated with patterns drawn from trees, plants and nature, were gifted to the Guna Yala community by the four Nadili sisters, celestial beings drawn from the stars. The molas act as a bridge connecting the earthly realm to the heavenly and represent a profound connection to nature and spirituality. As Mola Lisa explained, molas are worn exclusively by the Guna women and serve a profound purpose: protection from malevolent spirits. Even though Mola Lisa does the same work as all the other women on her island and has the status “as a woman”, she is not allowed to wear the molas herself. The elaborate designs on each mola have a specific meaning; For example, the color red means protection against negative forces. It is fascinating to discover how these garments, rooted in tradition and spirituality, play a crucial role in protecting the wearers from evil and malevolent influences.

Victor describes the evolution of traditional Guna clothing into a commodity. Initially, molas were not allowed to be sold, but this practice has changed over time under the influence of money and tourism. The sale of molas is seen as an important change. Commercialising these traditional clothes undermines their spiritual and cultural significance because production and sales are too focused on the tastes of tourists, and there can be pressure to compromise on the traditional meaning or authenticity of the items.

During our stay in the San Blas Islands, we were visited almost daily by the Gunas in their traditional kayak boats known as “Ulus”. These boats were filled with vibrant and colourful molas, which not only served as decorative items but were also offered as wine holders, paintings or kitchen aprons. Cheerful children’s faces looked at us, smiling and hopeful, proud to show what they had made. It was sometimes difficult to reject their offer and see them leave disappointed.

The San Blas Islands, also known as the Guna Yala Islands, are an archipelago off the northeastern coast of Panama in the Caribbean Sea. This cluster of 376 islands is part of the semi-autonomous Guna Yala district, which is inhabited by approximately 50,000 Gunas spread over 51 islands. The Guna community lives in modest huts made of tree trunks with palm leaves as roofing.

Sailing between these islands offers a beautiful and relaxing experience. You have plenty of options: you can join other sailors or choose an island all to yourself. However, there is one important point to note: picking up or plucking coconuts is strictly prohibited. Although not every island is inhabited by Gunas, they consider every coconut as their own. “Snatching” their merchandise and inappropriate “naked” swimming are among the biggest annoyances the Gunas have towards tourists, according to Victor.

When snorkelling, lifeless coral is mainly noticeable, with only occasionally a few fish. During a speargun expedition with James Evenson of Sailing Zingaro, the disappointment becomes palpable when he spots a grouper only once and misses his shot. We regularly see stingrays, nurse sharks and eagle rays swimming around the boat. It is sad to see how the Gunas sail past the boats in their canoes to sell their still too-small and young lobsters, fish and octopuses. Mola Lisa explains that this is mainly because the Gunas do not realise that by catching too many lobsters and fish, they are endangering their own livelihood. They even catch lobsters during the breeding season, which upsets the balance. Although there are actually rules, the area is too vast for the authorities to monitor everyone. Furthermore, they no longer use only fishing lines; many canoes are now motorised and use fishing nets. Most of the fish is sold to tourists because people want their money. In the past, the fish was distributed among the communities. Mola Lisa emphasises the importance of providing education to our own community while emphasising that the Gunas themselves must take responsibility in this process.

Suzan Richter, an 82-year-old solo adventurer from the United States, shares her fascinating journey from professional musician and concert cellist to sailor. Suzan’s love of the sea led her to purchase a boat in San Diego, California, in 1998, marking the beginning of her sailing adventures. Despite starting sailing relatively late in life, at the age of 57, she embraced the lifestyle wholeheartedly.

Suzan arrived in the San Blas Islands in 2007 and hasn’t really left since. When we ask her if she has experienced many changes in the dynamics of the islands, she says: ‘A remarkable transformation is the shift in accessibility and communication. Due to engine trouble, I needed a part from Panama City. Previously, a local resident bought the part, which was then flown here via a small plane. I went ashore with my dinghy and paid the pilot for the package, who passed the money on to the relevant seller of the part. However, the traditional method of obtaining supplies has evolved with the closure of some airports and constructing a road through the Guna community from the San Blas islands to Panama City. Suzan notes that the increasing number of boats and tourists in the region has increased significantly in recent decades.

The Guna people have also joined the smartphone trend. As a result, most Gunas are now connected to the world around them. The use of smartphones within the Guna community has contributed to broader access to information and communication options, allowing members of this population to now actively participate in the global digital community. Just like climate change and tourism, information via digital channels can also lead to a shift in values, norms and traditions.

In the search for a conclusion to the question about the Guna people seeking a delicate balance between the preservation of their age-old traditions and the impact of growing tourism, it can be concluded that this community is faced with a complex and challenging situation. The traditional values and rituals of the Gunas are threatened by external influences, especially the growing influence of tourism and climate change.

The testimonies of Victor Morris and Mola Lisa reveal both concerns and divergent opinions within the community about the causes of these changes. While some blame external factors such as tourism, Mola Lisa emphasises the internal responsibility of the community itself. This conflict between conservation and change is further illustrated by commercialising traditional clothing and the shift in natural resource dynamics.

The Sailas leaders play a crucial role in preserving the Guna identity, but their efforts face challenges. At the same time, Suzan Richter’s story reveals how traditional communication methods are also evolving, with both positive and negative consequences.

In conclusion, the Guna people are at a crossroads of conservation and adaptation. It is a struggle that is waged not only externally with tourist influences but also internally, between generations and within the traditional leadership structure. Preserving the age-old traditions requires not only protection from external threats but also a conscious effort by the Gunas themselves to cherish and pass on their values and rituals to future generations. The balance between tradition and tourism remains a delicate and crucial challenge for the Guna community.

It’s my birthday! Let’s elebrate With homemade apfelstrudel! by Karin and Alex

The San Blas Islands is also a place where sailors go before passing through the Panama Canal and starting the long passage to French Polynesia. Due to the drought of the canal, countless ghost stories have been spread through WhatsApp groups. We have been confronted with terrifying scenarios ranging from waiting times of 1 to 2 years and costs that could amount to 10,000 euros. To accommodate any delays, we have deliberately moved our date forward slightly and scheduled it for February 20th.

We did choose an agent, and his name is Erick. He arranged everything for us, and I can say nothing but positive words about him. He answered all our questions quickly, usually within 10 minutes to an hour, which made everything run smoothly. Even the payments, which we have heard many horror stories about, were easily made via a payment link with a credit card. Not ten times to an ATM to collect everything in cash and no deposit of 1000 euros that you have to get back after six weeks.

Despite the smooth preparation, we noticed that many sailors still struggled with fears and doubts, which sometimes led to the feeling that they were not quite ready for the crossing. Over the years, we have mainly learned to listen to our inner feelings. The three of us feel ready, but unfortunately our friends from Sailing Mabul have decided that they are not ready for this challenge yet.

We spent many evenings talking and sharing emotions because all five of us agreed that together we form a strong team and have a lot of fun. It hurts that we will not share this experience together. They will guide us through the Panama Canal as our hardliners, but after that, our shipping routes will separate for the time being. They are heading to the Bahamas to gain more experience with longer passages, and they will replace their rigging during the next hurricane season.

We set sail for French Polynesia and hope to meet again a year later, somewhere on an island in the Pacific Ocean.

Our next blog;

On February 19, we feel the first tensions rising for the next day. We are at Shelter Bay Marina, where we have an appointment with Erick’s assistant. From him, we will receive our lines and fenders and be told the exact time when we will pass through the Panama Canal. Read it all in our next blog.

photo’s of our jungle tour

Tussen traditie en toerisme: De Guna’s in de San Blas-eilanden

Ontmoet Victor Morris, een 73-jarige Guna-oudere die op Cayo Hollandaise in de San Blas-eilanden woont. Hij maakt zich zorgen omdat hij denkt dat alles hier tegenwoordig om geld draait. Het gaat niet alleen om munten en biljetten; het verandert de manier waarop we denken en neemt controle over onze geest. Stel je voor dat je aankomt op de paradijselijke San Blas eilanden, omringd door kristalhelder water en witte zandstranden. Maar onder dit idyllische oppervlak schuilt een intrigerend verhaal van de Guna bevolking, die een delicate balans probeert te vinden tussen het behoud van hun eeuwenoude tradities en de impact van het groeiende toerisme.

De Guna-bevolking, inwoners van Guna Yala, ook bekend als de San Blas-eilanden, koesteren een diepgewortelde Guna-cultuur verweven met eeuwenoude tradities en de kunst van mola’s. Victor wijst op een groeiende culturele spanning in Guna Yala, waar traditionele waarden en praktijken botsen met externe invloeden van het toerisme en klimaatverandering. Ook Mola Lisa, een 62-jarige Guna-“Omeggid” wat in hun taal “als een vrouw” betekent, want ze werd geboren als jongen. Ze benadrukt dat de regio Guna Yala aanzienlijke veranderingen ondergaat. “Onze unieke tradities en rijke cultuur dreigen te vervagen,” zegt ze. Interessant genoeg betwistte Mola Lisa de perceptie dat het toerisme zelf negatieve veranderingen veroorzaakt, door te beweren dat het interne gedrag van de gemeenschap is dat aandacht behoeft. 

We hebben onlangs zelf een aantal interessante veranderingen gezien op Cayo Hollandaise. Toen we er twee weken later weer naartoe zeilden, zag het er anders uit. De Guna’s hadden planten verbrand om de paden naar het restaurant te verbreden en hangmatten tussen de palmbomen geplaatst waar je voor moet betalen. Bovendien vraagt een klein nabijgelegen eiland nu 3 dollar voor iedereen die voet aan de kust wil zetten. Het is duidelijk dat er grote veranderingen plaatsvinden op deze prachtige plek.

Mola Lisa legt de cruciale rol van “Sailas”-leiders uit, met macht in zowel politiek als religie. Deze wijze mannen bezoeken de gemeenschapen om culturele wijsheid te delen met de jongere generatie. Sailas beschermt niet alleen het cultureel erfgoed, maar effectief ook als beschermers van onze identiteit. Door het zingen van oude mythische en spirituele liederen wordt de geschiedenis vertelt aan de gemeenschap en dragen deze op die manier bij het levend houden van geschiedenis en tradities. Tijdens deze ceremonies worden toeristen niet verwelkomd. Ondanks dat officiële functies meestal door mannen worden bekleed, zijn het de vrouwen die cruciale beslissingen nemen en het geld beheren. In een traditionele Guna bruiloft is het gebruikelijk dat de mannen na het huwelijk intrekken bij de familie van de vrouwen.

De belangrijkste veranderingen in het leven, geboorte, volwassen worden en overlijden, worden gekenmerkt door speciaal mythische en spirituele liederen. Er zijn twee essentiële ceremonies, beide gewijd aan de meisjes. De eerste, de “inna tunsikkalet”, deze vindt plaats wanneer het meisje haar eerste menstruatie heeft. Gedurende deze tijd zullen de moeder en andere vrouwen uit het dorp haar met zeewater wassen. Het meisje wordt geheel zwartgeverfd met jaguasap ter bescherming tegen kwade geesten, en haar haar wordt eraf geknipt. De tweede puberteit ceremonie is “de inna-suit”, waarin de gemeenschap de overgang van het meisje naar het vrouw zijn viert. Deze rituelen worden meestal gevolgd door dagen en nachten van spirituele liedjes, dansen, feesten en drinken en duren één tot meerdere nachten. “Wanneer meisjes buiten het dorp verblijven, bijvoorbeeld vanwege school, dienen ze terug te keren naar hun dorp voor deze ceremonie. Indien ze dat nalaten, riskeert de familie een boete van 500 USD”, legt Mola Lisa uit. 

Bij een overlijden wordt een diepe kuil zorgvuldig gegraven, waarin vervolgens twee stevige stokken worden geplaatst. Het ritueel omvat het zorgvuldig omwikkelen van het lichaam met een speciale doek, waarna het in een eervolle hangmat wordt geplaatst. Deze hangmat wordt respectvol tussen de twee stokken gehangen, als een symbool van verbinding tussen de aarde en de spirituele wereld.

Mola Lisa haar moeder merkte dat haar zoon anders was, uniek, en wordt er niet raar opgekeken als een jongen een meisje wil zijn. Ze zijn juist welkom, doordat de vrouwen de bewakers zijn van de traditie en hun kennis overdragen aan de jongere generatie. Op zes jarige leeftijd leerde ze alles over het vervaardigen en de spirituele betekenis van mola’s, unieke traditionele kledingstukken die Guna-vrouwen dragen. Dit ingewikkelde textiel, versierd met patronen afkomstig van bomen, planten en de natuur, werd aan de Guna Yala-gemeenschap geschonken door de vier Nadili-zusters, hemelse wezens afkomstig uit de sterren. De mola’s fungeren als een brug die het aardse rijk met het hemelse verbindt en vertegenwoordigen een diepgaande verbinding met de natuur en spiritualiteit. Zoals Mola Lisa uitlegde, worden mola’s uitsluitend gedragen door de Guna-vrouwen en dienen ze een diepgaand doel: bescherming tegen kwaadaardige geesten. Ondanks dat Mola Lisa hetzelfde werk doet als alle andere vrouwen op haar eiland en de status heeft “als een vrouw”, mag ze niet de mola’s zelf dragen. De uitgebreide ontwerpen op elke mola hebben een specifieke betekenis; De kleur rood betekent bijvoorbeeld bescherming tegen negatieve krachten. Het is fascinerend om te ontdekken hoe deze kledingstukken, geworteld in traditie en spiritualiteit, een cruciale rol spelen bij het beschermen van de dragers tegen kwaad en kwaadaardige invloeden.

Victor beschrijft de evolutie van traditionele Guna-kleding, tot handelswaar. Aanvankelijk mochten mola’s niet worden verkocht, maar deze praktijk is in de loop van de tijd veranderd onder invloed van geld en toerisme. De verkoop van mola’s wordt gezien als een belangrijke verandering. Het commercialiseren van deze traditionele kleding ondermijnt de spirituele en culturele betekenis ervan, omdat de productie en verkoop te veel gericht zijn op de smaak van toeristen en er druk kan bestaan om compromissen te sluiten over de traditionele betekenis of authenticiteit van de items.

Tijdens ons verblijf op de San Blas-eilanden werden we vrijwel dagelijks bezocht door de Guna’s in hun traditionele kajakboten, bekend als “Ulus”. Deze boten waren gevuld met levendige en kleurrijke mola’s, die niet alleen dienden als decoratieve items maar ook als wijnhouders, schilderijen of keukenschorten werden aangeboden. Vrolijke kindergezichten keken ons lachend en hoopvol aan, vol trots om te tonen wat ze hadden gemaakt. Het was soms lastig om hun aanbod af te wijzen en hen teleurgesteld te zien vertrekken. 

De San Blas-eilanden, ook bekend als de Guna Yala-eilanden, bevinden zich als een archipel voor de noordoostelijke kust van Panama, in de Caribische Zee. Dit cluster van 376 eilanden maakt deel uit van het semi-autonome Guna Yala-district, dat bewoond wordt door ongeveer 50.000 Guna’s, verdeeld over 51 eilanden. De Guna-gemeenschap leeft in bescheiden hutten die zijn vervaardigd uit boomstammen met palmbladeren als dakbedekking. 

Het zeilen tussen deze eilanden biedt een prachtige en rustgevende ervaring. Je hebt voldoende opties: je kunt het gezelschap van andere zeilers opzoeken of een eiland helemaal voor jezelf kiezen. Er is echter één belangrijk aandachtspunt: het oprapen of plukken van kokosnoten is strikt verboden. Hoewel niet elk eiland bewoond wordt door Guna’s, beschouwen zij elke kokosnoot, als hun eigendom. Het “afpakken” van hun handelswaar en ongepast “naakt” zwemmen behoren tot de grootste ergernissen die de Guna’s tegenover toeristen koesteren, volgens Victor.

Tijdens het snorkelen valt vooral levenloos koraal op, met slechts af en toe enkele vissen. Tijdens een speergun-expeditie met James Evenson van Sailing Zingaro wordt de teleurstelling voelbaar wanneer hij slechts één keer een grouper opmerkt en zijn schot mist. Wel zien we regelmatig pijlstaartroggen, verpleegstershaaien en adelaarsroggen rond de boot zwemmen. Het is triest om te zien hoe de Guna’s in hun kano’s langs de boten varen om hun nog te kleine en jonge kreeften, vis en octopussen te verkopen. Mola Lisa legt uit dat dit voornamelijk komt doordat de Guna’s niet beseffen dat ze door te veel kreeften en vissen te vangen, daarmee hun eigen levensonderhoud in gevaar brengen. Ze vangen zelfs kreeften tijdens het broedseizoen, wat de balans verstoort. Hoewel er eigenlijk regels zijn, is het gebied te uitgestrekt voor de autoriteiten om iedereen te controleren. Bovendien gebruiken ze niet langer alleen vislijnen, maar zijn veel kano’s nu gemotoriseerd en maken ze gebruik van visnetten. Het merendeel van de vis wordt verkocht aan toeristen, omdat men hun geld wil hebben. In het verleden werd de vis onder de gemeenschappen verdeeld. Mola Lisa benadrukt het belang van het verstrekken van onderwijs aan onze eigen gemeenschap, terwijl zij benadrukt dat de Guna’s zelf verantwoordelijkheid moeten nemen in dit proces. 

Suzan Richter, een 82-jarige solo avonturier uit de Verenigde Staten, deelt haar fascinerende reis van professioneel muzikant en concertcellist tot zeevrouw. Suzans liefde voor de zee bracht haar ertoe in 1998 een boot te kopen in San Diego, Californië, wat het begin markeerde van haar zeilavonturen. Ondanks dat ze op 57-jarige leeftijd relatief laat in haar leven begon met zeilen, omarmde ze de levensstijl met heel haar hart.

Suzan arriveerde in 2007 in de San Blas eilanden en is daarna eigenlijk ook niet meer weggegaan. Als we haar vragen of ze veel veranderingen in de dynamiek van de eilanden heeft ervaren, zegt ze: ‘Een opmerkelijke transformatie is de verschuiving in toegankelijkheid en communicatie. Vanwege motorpech had ik een onderdeel nodig uit Panama City. Vroeger kocht een lokale bewoner het onderdeel, dat vervolgens via een klein vliegtuigje naar hier werd gevlogen. Met mijn dinghy ging ik aan land en betaalde ik de piloot voor het pakketje, die het geld weer doorgaf aan de desbetreffende verkoper van het onderdeel. Met de sluiting van enkele luchthavens en de aanleg van een weg door de Guna-gemeenschap, van de San Blas naar Panama City, is de traditionele methode om aan voorraden te komen echter geëvolueerd. Het toenemende aantal boten en toeristen in de regio is in de afgelopen decennia flink gestegen merkt Suzan op. 

De Guna-bevolking is eveneens meegegaan in de trend van smartphones. Hierdoor is het merendeel van de Guna’s nu verbonden met de wereld om hen heen. Het gebruik van smartphones binnen de Guna-gemeenschap heeft bijgedragen aan een bredere toegang tot informatie en communicatiemogelijkheden, waardoor de leden van deze bevolking nu actief deel kunnen nemen aan de wereldwijde digitale gemeenschap. Net als klimaatverandering en toerisme kan ook informatie via digitale kanalen leiden tot een verschuiving in waarden, normen en tradities.

In de zoektocht naar een conclusie voor de vraag over de Guna-bevolking die een delicate balans zoekt tussen het behoud van hun eeuwenoude tradities en de impact van het groeiende toerisme, kan worden vastgesteld dat deze gemeenschap wordt geconfronteerd met een complexe en uitdagende situatie. De traditionele waarden en rituelen van de Guna’s worden bedreigd door externe invloeden, met name door de groeiende invloed van het toerisme en klimaatverandering.

De getuigenissen van Victor Morris en Mola Lisa onthullen zowel zorgen als divergente meningen binnen de gemeenschap over de oorzaken van deze veranderingen. Terwijl sommigen de schuld leggen bij externe factoren, zoals het toerisme, benadrukt Mola Lisa de interne verantwoordelijkheid van de gemeenschap zelf. Deze tweestrijd tussen behoud en verandering wordt verder geïllustreerd door de commercialisering van traditionele kleding en de verschuiving in de dynamiek van natuurlijke hulpbronnen.

De Sailas-leiders spelen een cruciale rol in het behoud van de Guna-identiteit, maar hun inspanningen worden geconfronteerd met uitdagingen. Tegelijkertijd onthult het verhaal van Suzan Richter hoe ook de traditionele communicatiemethoden evolueren, met zowel positieve als negatieve gevolgen.

In conclusie staat de Guna-bevolking op een kruispunt van behoud en aanpassing. Het is een strijd die niet alleen extern wordt gevoerd met toeristische invloeden, maar ook intern, tussen generaties en binnen de traditionele leiderschapsstructuur. Het behoud van de eeuwenoude tradities vereist niet alleen bescherming tegen externe bedreigingen, maar ook een bewuste inspanning van de Guna’s zelf om hun waarden en rituelen te koesteren en door te geven aan toekomstige generaties. Het evenwicht tussen traditie en toerisme blijft een delicate en cruciale uitdaging voor de Guna-gemeenschap.

Ik ben jarig! Dat vieren we met … Eigengemaakt apfelstrudel door Karin en Alex

De San Blas-eilanden is tevens een plek waar zeilers naar toe gaan voordat ze door het Panamakanaal gaan en starten met de lange passage naar Frans-Polynesië. Vanwege de droogte van het kanaal zijn er talloze spookverhalen de wereld in gestuurd via WhatsApp-groepen. We zijn geconfronteerd met angstaanjagende scenario’s, variërend van wachttijden van 1 tot 2 jaar en kosten die konden oplopen tot 10.000 euro. Om eventuele vertragingen op te vangen, hebben we bewust onze datum iets naar voren geschoven en op 20 februari gepland.

We hebben wel gekozen voor een agent, zijn naam is Erick, die alles voor ons heeft geregeld, en ik kan niets dan positieve woorden over hem spreken. Hij beantwoordde al onze vragen snel, meestal binnen 10 minuten tot een uur, waardoor alles soepel verliep. Zelfs de betalingen, waar we veel horrorverhalen over hebben gehoord, konden we eenvoudig via een betaallink met een creditcard. De geen 10 talle keren naar een ATM om alles cash op te halen en geen borg van 1000 euro die je na 6 weken weer terug moet zien te krijgen. 

Ondanks de soepele voorbereiding merkten we dat veel zeilers toch worstelden met angsten en twijfels, wat soms leidde tot het gevoel dat ze nog niet helemaal klaar waren voor de oversteek. In de loop der jaren hebben we vooral geleerd om naar ons innerlijke gevoel te luisteren. Wij drieën voelen ons er klaar voor, maar helaas hebben onze vrienden van Sailing Mabul besloten dat ze nog niet gereed zijn voor deze uitdaging.

We hebben vele avonden met elkaar gesproken en emoties gedeeld, omdat we het er alle vijf over eens zijn dat we samen een sterk team vormen en veel plezier beleven. Het doet pijn dat we deze ervaring niet samen zullen delen. Ze zullen ons wel begeleiden door het Panamakanaal als onze handliners, maar daarna zullen onze vaarroutes zich voorlopig scheiden. Zij gaan richting de Bahama’s om meer ervaring op te doen met langere passages, en tijdens het volgende orkaanseizoen zullen ze hun rigging (tuigage) nog vervangen.

Wij zetten koers naar Frans-Polynesië en hopen elkaar een jaar later weer te ontmoeten, ergens op een eiland in de Grote Oceaan.

Onze volgende blog;

Op 19 februari voelen we de eerste spanningen opkomen voor de volgende dag. We bevinden ons in Shelter Bay Marina, waar we een afspraak hebben met Erick’s assistent. Van hem zullen we onze lijnen en fenders ontvangen en het exacte tijdstip te horen krijgen waarop we door het Panamakanaal zullen gaan. Lees het allemaal in onze volgende blog.

Foto’s van onze jungle tour